Πώς να διαβάζετε μια ετικέτα τροφίμου!

Οι καταναλωτές είναι περισσότερο συνειδητοποιημένοι για την υγιεινή διατροφή τα τελευταία χρόνια χάρη στις ενημερωτικές εκπομπές, στις διάφορες ιστοσελίδες που σχετίζονται με την διατροφή και την υγεία ή τις ενημερωτικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται κάθε χρόνο. Παρόλα αυτά δεν γνωρίζουν ή δυσκολεύονται να διαβάσουν και πόσο μάλλον να καταλάβουν τις ετικέτες τροφίμων. Αν αναλογιστούμε παράλληλα και τα παραπλανητικά τεχνάσματα των εταιρειών τροφίμων για να προσελκύσουν τους καταναλωτές τότε οι καταναλωτές μπερδεύονται περισσότερο.

“Η μπροστινή ετικέτα κερδίζει τους καταναλωτές”

Η μπροστινή ετικέτα είναι αυτή που κοιτάνε πάντα σχεδόν όλοι οι καταναλωτές συνεπώς οι εταιρείες έχουν ρίξει το βάρος τους σε αυτήν. Οι κατασκευαστές χρησιμοποιούν διάφορους ισχυρισμούς υγείας προσπαθώντας να προσελκύσουν όσον το δυνατόν περισσότερους καταναλωτές. Έρευνες που έχουν δημοσιευτεί στο Public Health Nutrition υποστηρίζουν ότι χρησιμοποιώντας οι εταιρείες στην μπροστινή ετικέτα τροφίμων διάφορους ισχυρισμούς υγείας προσελκύουν περισσότερους αγοραστές θεωρώντας ότι το προϊόν είναι υγιεινό. Το γεγονός αυτό όμως καθιστά δύσκολο για τους καταναλωτές να επιλέξουν ένα υγιεινό προϊόν αφού δεν έχουν λεπτομερή εικόνα για το ίδιο το προϊόν από την διαθρεπτική του επισήμανση στην πίσω ετικέτα.

Διαβάζοντας την πίσω ετικέτα του προϊόντος παρατηρούμε ότι αναφέρει:

      Συστατικά τροφίμου: Αναφέρει όλα τα συστατικά που έχουν χρησιμοποιηθεί για τη παρασκευή του τροφίμου και κυρίως αναφέρονται με φθίνουσα σειρά ανάλογα με την περιεκτικότητά τους στο τρόφιμο.

      Διαθρεπτική αξία του τροφίμου: Αναγράφονται οι θερμίδες, τα λιπαρά, οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες, το αλάτι, οι φυτικές ίνες, τα σάκχαρα, ορισμένες βιταμίνες και μέταλλα και συνήθως αναφέρονται στην ποσότητα των 100 γραμμαρίων / ml ή ανά μερίδα προϊόντος.  

      Χημικά πρόσθετα - ‹‹Ε››: Τα χημικά πρόσθετα χρησιμοποιούνται κυρίως για να προσδώσουν στο τρόφιμο καλύτερη γεύση, άρωμα ή χρώμα στα τρόφιμα με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. (πχ χρωστικές, συντηρητικά, αντιοξειδωτικά, σταθεροποιητές). Στη συσκευασία του προϊόντος το γράμμα Ε ακολουθείτε από ένα τριψήφιο νούμερο, τότε τα νούμερα:

Από 100 έως 199 αφορούν χρωστικές ουσίες.

Από 200 έως 299 αφορούν συντηρητικά.

Από 300 έως 399 αφορούν αντιοξειδωτικά.

Από 400 έως 499 αφορούν σταθεροποιητές.

Από 500 έως 599 αφορούν ρυθμιστές οξύτητας

Από 600 έως 650 αφορούν ενισχυτικά γεύσης

Από 900 έως 999 αφορούν τεχνολογικά βοηθήματα και αέρια

Από 1100 έως 1520 αφορούν ένζυμα, τροποποιημένα άμυλα, τεχνολογικά βοηθήματα.

Θα πρέπει επίσης στο κατάλογο να αναφέρονται τα πιθανά αλλεργιογόνα καθώς και ουσίες που προέρχονται από Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (ΓΤΟ) χρησιμοποιώντας την έκφραση ‹‹ίσως να περιέχει››. Τις ΓΤΟ το γενετικό τις υλικό έχει τροποποιηθεί τεχνητά, μεταφέροντας κάποια μεμονωμένα γονίδια με επιθυμητά χαρακτηριστικά για τα τρόφιμα ή τις καλλιέργειες.

      ΣΗΠ (Συνιστώμενη Ημερήσια Ποσότητα): Παρέχει τις συνιστώμενες οδηγίες σχετικά με την κατά προσέγγιση ποσότητα θρεπτικών συστατικών που αποτελούν μια υγιεινή διατροφή. Συνήθως αναφέρονται στην προσλαμβανόμενη ποσότητα ενός μέσου ενήλικα με 2000 θερμίδες.

      Διάφοροι ισχυρισμοί διατροφής: ισχυρισμοί οι οποίοι υποδηλώνουν ή οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το τρόφιμο διαθέτει ευεργετικές θρεπτικές ιδιότητες.

ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ	ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΧΡΗΣΗΣ
Χαμηλή ενεργειακή  αξία	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερες από   40 kcal (170 kJ)/100g για στερεές τροφές   20 kcal (80 kJ)/100 ml για υγρές τροφές
Χωρίς ενεργειακή  αξία	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερες από 4 kcal (17 kJ)/100 ml.
Χαμηλά λιπαρά	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από   3g λιπαρών ανά 100g για στερεές τροφές ή   1,5g  λιπαρών  ανά  100ml για  υγρές  τροφές   (1,8g  λιπαρών  ανά  100ml  για  το ημιαποβουτυρωμένο γάλα)
Χωρίς λιπαρά	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,5g λιπαρών ανά 100 g ή 100 ml.
Χαμηλά κορεσμένα  λιπαρά	το άθροισμα των κορεσμένων λιπαρών οξέων και των trans λιπαρών  οξέων στο προϊόν δεν υπερβαίνει τα  1,5g ανά 100g για στερεές  τροφές ή   0,75 g ανά 100 ml για υγρές τροφές και το  άθροισμα  των  κορεσμένων    λιπαρών  οξέων  και  των  trans λιπαρών οξέων δεν πρέπει να υπερβαίνει το 10% της ενεργειακής  αξίας.
Χωρίς κορεσμένα  λιπαρά	το  άθροισμα  των  κορεσμένων  λιπαρών  και  των  trans  λιπαρών  οξέων  δεν υπερβαίνει τα 0,1 g κορεσμένων λιπαρών ανά 100 g ή 100 ml
Χωρίς σάκχαρα	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,5 g σακχάρων ανά 100 g ή  100 ml
Χωρίς πρόσθετα  σάκχαρα	το προϊόν δεν περιέχει πρόσθετους μονοσακχαρίτες ή δισακχαρίτες ή άλλο τρόφιμο που χρησιμοποιείται για τις γλυκαντικές του ιδιότητες.  Περιέχει φυσικά σάκχαρα.
Χαμηλή  περιεκτικότητα  σε νάτριο/αλάτι	το  προϊόν  δεν  περιέχει  περισσότερα  από  0,12g  νατρίου  ή  ισοδύναμη  ποσότητα αλατιού ανά 100 g ή ανά 100 ml.
Πολύ χαμηλή  περιεκτικότητα σε  νάτριο/αλάτι	το  προϊόν  δεν  περιέχει  περισσότερα  από  0,04g  νάτριου ή  ισοδύναμη  ποσότητα αλατιού, ανά 100 g ή ανά 100 ml
Χωρίς νάτριο ή αλάτι	το  προϊόν  δεν  περιέχει  περισσότερα  από  0,005g  νάτριου  ή  ισοδύναμη  ποσότητα αλατιού ανά 100 g
Πηγή εδώδιμων ινών  (φυτικές ίνες)	το προϊόν περιέχει   τουλάχιστον 3 g εδώδιμων ινών ανά 100 g ή   τουλάχιστον 1,5 g εδώδιμων ινών ανά 100 kcal
Υψηλή  περιεκτικότητα  σε εδώδιμες ίνες	το προϊόν περιέχει   τουλάχιστον 6 g εδώδιμων ινών ανά 100 g ή  τουλάχιστον 3 g εδώδιμων ινών ανά 100 kcal
Πηγή πρωτεϊνών	τουλάχιστον το 12% της ενεργειακής αξίας του τροφίμου παρέχεται από πρωτεΐνες
Υψηλή  περιεκτικότητα  σε πρωτεΐνες	τουλάχιστον το 20% της ενεργειακής αξίας του τροφίμου παρέχεται  από πρωτεΐνες
Ελεύθερο θερμίδων ή χωρίς θερμίδες	το προϊόν έχει λιγότερο από 5 θερμίδες ανά μερίδα
Προϊόντα light	Αυτό σημαίνει ότι το τρόφιμο έχει 1/3 λιγότερες θερμίδες ή 1/2 λιγότερο  λίπος ή 1/2 λιγότερο νάτριο απ’ ότι το κανονικό τρόφιμο
Υδρογονωμένο ή μερικώς υδρογονωμένο λίπος.	το ακόρεστο λίπος έχει γίνει με προσθήκη υδρογόνου πιο κορεσμένο,  έτσι ώστε να είναι στερεό σε θερμοκρασία δωματίου.
Αυξημένη  περιεκτικότητα  (ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ  ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ)	το προϊόν πληροί τις προϋποθέσεις για τον ισχυρισμό "πηγή" και η  περιεκτικότητα έχει αυξηθεί τουλάχιστον κατά 30 % σε σύγκριση με παρόμοιο προϊόν
Μειωμένη  περιεκτικότητα  (ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ  ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ)	η  περιεκτικότητα  έχει  μειωθεί  τουλάχιστον  κατά  30%  σε  σύγκριση με  παρόμοιο προϊόν

Θα πρέπει λοιπόν να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν διαβάζετε την περιεκτικότητα του τροφίμου όσον αφορά την μερίδα προϊόντος καθώς καταναλώνεται περισσότερη ποσότητα. Επίσης οι διάφοροι ισχυρισμοί υγείας όταν αναφέρουν ότι το προϊόν είναι ‹‹χαμηλών θερμίδων›› ή περιέχει ‹‹χαμηλά λιπαρά›› δε σημαίνει ότι δε περιέχει καθόλου αυτήν την ουσία απλά την περιέχει σε μικρότερη περιεκτικότητα σε σύγκριση με άλλα παρόμοια προϊόντα. Αυτό το τονίζουμε διότι οι καταναλωτές μπερδεύονται με τέτοιου είδους ισχυρισμούς και καταλήγουν να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες από ότι συνηθίζουν.

      Άλλες πληροφορίες: Σε κάθε προϊόν είναι απαραίτητο βάση νομοθεσίας να αναγράφονται περαιτέρω στοιχεία. Αυτά είναι:

ü  Ονομασία προϊόντος και τόπος προέλευσης: Όλα τα προσυσκευασμένα τρόφιμα θα πρέπει να αναφέρουν στην ετικέτα την ονομασία του τροφίμου καθώς και την ένδειξη του τόπου προέλευσης .

ü  Στοιχεία παρασκευαστή: Αναγράφονται τα στοιχεία επικοινωνίας και η επωνυμία του παρασκευαστή.

ü  Ποσότητα: Αναγράφετε η καθαρή ποσότητα του προϊόντος.

ü  Διάρκεια ζωής: Αναγράφεται ο χρόνος ζωής του προϊόντος έως ότου το προϊόν διατηρεί τις ευεργετικές του ιδιότητες και είναι ασφαλές κατά την κατανάλωσή του. Η φράση ‹‹Ανάλωση έως›› σηματοδοτεί μέχρι πότε το προϊόν μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια διότι μετά το πέρας της ημερομηνίας το προϊόν θεωρείται επικίνδυνο για την υγεία (τροφική δηλητηρίαση). Η φράση ‹‹Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από το τέλος›› σηματοδοτεί ότι ενδεχομένως να έχει αλλοιωθεί το προϊόν όσον αφορά την γεύση και την οσμή του παρόλα αυτά δεν είναι επικίνδυνο για την υγεία.

ü  Οδηγίες χρήσης και συντήρηση: Αναφέρονται οι οδηγίες για την ασφαλή συντήρηση του προϊόντος (πχ. μετά το άνοιγμά του φυλάσσεται στο ψυγείο για 3-4 μέρες κτλ).

ü  Αριθμός παρτίδας: Σίγουρα θα έχετε δει στο προϊόν κάποιον αριθμό με τη μορφή L43762. Είναι κωδικός που δείχνει σε ποια γραμμή και σε ποια παρτίδα παραγωγής της εταιρείας αντιστοιχεί το συγκεκριμένο προϊόν.   

ü  Κωδικός αριθμός προϊόντος (barcode): Είναι αριθμοί σε μορφή ιστογράμματος όπου τα 3 πρώτα ψηφία υποδηλώνουν τη χώρα προέλευσης,  τα επόμενα 4 την εταιρεία παραγωγής, τα επόμενα 5 το εμπορικό προϊόν και τέλος ένα ψηφίο ελέγχου.

ü  Σήμανση προϊόντος ως βιολογικού: Η χρήση της λέξης ‹‹βιολογικό›› καθορίζεται αυστηρά από τη νομοθεσία της ΕΕ και στο προϊόν χρησιμοποιούνται ειδικά λογότυπα.

Στην αρχή θα είναι δύσκολο και ίσως κουραστικό να διαβάζετε τις ετικέτες των τροφίμων όμως καλό θα ήταν να είστε ενημερωμένοι διότι αρκετά προϊόντα θεωρούνται υγιεινή επιλογή για κατανάλωση όμως στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο!

Βιβλιογραφία:

Hughes C et al. Regulating health claims on food labels using nutrient profiling: what will the proposed standard mean in the Australian supermarket? Public Health Nutr. 2013 Dec;16(12):2154-61.

Campos S et al. Nutrition labels on pre-packaged foods: a systematic review. Public Health Nutr. 2011 Aug;14(8):1496-506.

Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων.